Detalji predmeta

• Stanje Polovno

Аутор - особа Кораћ, Војислав, 1924-2010 = Korać, Vojislav, 1924-2010
Наслов Студеница Хвостанска / Војислав Кораћ ; [фотографија Душан Тасић]
Остали наслови Studenica de Hvosno
Врста грађе књига
Језик српски
Година 1976
Издавање и производња Београд : Филозофски факултет, Институт за историју уметности, 1976 (Београд : БИГЗ)
Физички опис 250 стр., [55] стр. с таблама, [19] пресавијених листова ; 26 cm
Други аутори - особа Tasić, Dušan (фотограф)
Збирка Монографије ; 4
ISBN (Пл.)
Напомене На спор. насл. стр.: Studenica de Hvosno
Напомене и библиографске референце уз текст
Résumé
Регистар.
Предметне одреднице Manastir Studenica Hvostanska -- Arhitektura

Ostaci Studenice Hvostanske
Crtezi i fotografije
ranovizantijske gradjevine
Srednjovekovni manastir
Podaci za istoriju manastiora
Veliki format,platnene korice,dobro ocuvana,ilustracije crno bele.
jedan deo na francuskom.

Manastir Bogorodice Hvostanske, takođe poznat i kao Studenica Hvostanska ili Mala Studenica, nekadašnji je srpski pravoslavni manastir iz srednjovekovnog i ranog novovekovnog perioda.[1] U razdoblju od 13. do 17. veka bio je katedralni manastir svetosavske Hvostanske eparhije.[2][3][4] Postradao je za vreme osmanske vlasti, nakon 1690. godine, tako da su od bivših manastirskih zdanja danas sačuvani samo temelji. Predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od izuzetnog značaja.[5]

Istorija

Rodopovo zvono, nađeno u ruševinama manastira Bogorodice Hvostanske
Glavni članak: Hvostanska eparhija
Nalazi se na obroncima Mokre Gore, nedaleko od sela Studenice i Vrelo u opštini Istok, 20 km severno od Peći. Najstarija sakralna građevina u kompleksu je trobrodna bazilika iz VI veka, koja se nalazila u sklopu utvrđenog naselja. Prilikom osnivanja autokefalne srpske arhiepiskopije 1219. godine, u Bogorodici Hvostanskoj je bilo smešteno sedište šeste (Hvostanske) od sedam srpskih episkopija i tom prilikom je u manastiru podignuta nova crkva. Vek i po kasnije, 1381. godine pominje se prvi put i kao Hvostanska mitropolija, a kao takva se u izvorima javlja i 1473, 1566. i 1635. godine. Posle Velike seobe Srba 1690. godine, manastir je zapusteo, nakon čega je započelo njegovo propadanje i rušenje.

Tokom narednih vekova, manastirske crkve i prateći objekti su gotovo u potpunosti porušeni, a materijal je iskorišćen u gradnji džamija i kuća u okolnim selima (Vrela, Studenica i Kaličane),[6] ali i obližnjoj Peći, u kojoj je lokalni mutaserif iskoristio kamene ornamente, stubove i njihove kapitele, da bi podigao sebi amam.[7] Krajem 19. veka još uvek su bili vidljivi ostaci manastirskog kompleksa, ali su ih lokalni Turci i Albanci iskoristili za podizanje svojih kula (utvrđenih kuća), tako da ih je početkom 20. veka bilo nemoguće uočiti.[7] Istraživački radovi na kompleksu su obavljeni 1930. godine, a konzervacija pronađenih ostataka je vršena u periodu od 1966. do 1970. godine. Tom prilikom je otkriveno liveno zvono u kome su bile sakrivene dve plaštanice, jedna iz 14. veka, a druga je delo monaha Longina iz 16. veka. Obe se danas nalaze u riznici manastira Pećka patrijaršija.

Krajem 20. veka, episkop raško-prizrenski Artemije je planirao obnovu manastirske crkve i kompleksa, ali se usled NATO agresije na SRJ i dolaska KFORa i UNMIKa u južnu srpsku pokrajinu od toga odustalo.

Period nakon 1999. godine
Početkom januara 2024. godine, separatističke vlasti Kosova ogradile su temelje manastirskog hrama i postavile informativnu tablu na albanskom jeziku. Na tabli je navedeno da je objekat katolička bazilika, što je izazvalo kontroverze, s obzirom na istorijsku i versku značajnost manastira za Srpsku pravoslavnu crkvu. Prethodno je ovaj, kao i mnogi drugi objekti SPC na Kosovu i Metohiji, stavljen na listu kosovskih institucija zaštite.[8][9][10][11]

U julu 2025. godine, na arheološkom lokalitetu manastira, održan je verski obred bez saglasnosti Srpske pravoslavne crkve, unutar specijalno zaštićene zone. Rimokatolički sveštenik Fran Koljaj izneo je nacionalističke poruke koje, prema tvrdnjama Eparhije raško-prizrenske, podstiču međuetničku i međuversku mržnju i pogrešno tumače istorijske činjenice. Eparhija je oštro osudila ovaj akt kao kršenje zakona i nastavak politizacije verske i kulturne baštine Srpske pravoslavne crkve, pozivajući međunarodne predstavnike da zaštite njena prava.[12]

Manastirski kompleks

Nadgrobna ploča Medula, oca Ježdimirovog, pronađena u manastiru Bogorodica Hvostanska.
Prvobitna manastirska crkva je podignuta u 6. veku i imala je osnovu trobrodne bazilike sa narteksom i polukružnom apsidom u kojoj se nalazio relikvijar. Na njenoj severnoj strani, podignuta je jednobrodna kapelica sa narteksom. U trećoj deceniji 13. veka, podignuta je na starim temeljima nova jednobrodna crkva kao sedište Hvostanskog episkopa. Imala je spolja pravougaonu, a iznutra polukružnu oltarsku apsidu. Na njenoj istočnoj strani nalazio se transept, nad crkvom se uzdizala kupola, a uz narteks su postojali paraklisi, po čemu je slična crkvi svetog Spasa u Žiči.

Pored glavne crkve, u manastiru je postojala i jednobrodna crkva sa polukružnom oltarskom apsidom. U sklopu manastira su otkriveni temelji stare trpezarije sa osnovom izduženog pravougaonika koja je takođe posedovala polukružnu apsidu, a pored crkve se nalazilo groblje sa koga su pojedine nadgrobne ploče ugrađene u džamije u okolnim selima Studenica i Vrelo.[7]

Vidi još
Srpska arhiepiskopija
Hvostanska eparhija
Hvosno
Metohija
Istorija Kosova i Metohije
Srbi na Kosovu i Metohiji
Spomenici kulture od izuzetnog značaja
Reference
Korać 1976.
Bogdanović 1981, str. 317-320.
Janković 1985.
Janjić 2009, str. 183-194.
Spomenici kulture u Srbiji - Manastir Bogorodica Hvostanska (Srpska akademija nauka i umetnosti) (jezik: srpski) (jezik: engleski)
"Vreme", Beograd 5. decembar 1931.
Vasilije Marković, „Pravoslavno monaštvo i manastiri u srednjovekovnoj Srbiji“, Sremski Karlovci 1920.
Perić, Miloš (2024-01-22). „ZAUZIMANjE BOGORODICE HVOSTANSKE – JOŠ JEDAN KORAK U BRISANjU ISTORIJSKOG I DUHOVNOG IDENTITETA SRPSKOG NARODA I CRKVE NA KOSOVU I METOHIJI”. Zvanična internet prezentacija | Eparhija Raško-prizrenska srpske pravoslavne crkve (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2025-07-30.
Radomirović, Biljana. „Albanci zauzeli i Hvostansku bogorodicu”. Politika Online. Pristupljeno 2024-01-22.
Vojvodine, Javna medijska ustanova JMU Radio-televizija. „Temelji srpskog manastira Bogorodica Hvostanska ograđeni, a na albanskom jeziku piše da je to bazilika”. JMU Radio-televizija Vojvodine (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-01-21.
„RTS :: Društvo :: Eparhija raško-prizrenska: Zauzimanje ostataka manastira kod Istoka, brisanje istorijskog i duhovnog identiteta Srba”. rts.rs. Pristupljeno 2024-01-22.
Perić, Miloš (2025-07-28). „Ugrožena specijalna zaštićena zona srpskog pravoslavnog manastira Bogorodice Hvostanske kod Istoka”. Zvanična internet prezentacija | Eparhija Raško-prizrenska srpske pravoslavne crkve (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2025-07-30.
Literatura
Aleksić, Vladimir; Koprivica, Marija (2019). „Teritorijalni obim episkopija Srpske crkve na početku XIII veka”. Crkvene studije. 16 (2): 57—85.
Bogdanović, Dimitrije (1981). „Preobražaj srpske crkve”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 315—327.
Janković, Marija (1985). Episkopije i mitropolije Srpske crkve u srednjem veku. Beograd: Istorijski institut.
Janjić, Dragana (2009). „Podaci za istoriju Hvostanske eparhije” (PDF). Baština (26): 183—194.
Kalić, Jovanka (2013). „Episkopski gradovi Srbije u srednjem veku” (PDF). Zbornik radova Vizantološkog instituta. 50 (1): 433—447.
Koprivica, Marija (2017). „Zapisi i pečati hvostanskih mitropolita u rukopisnoj knjizi Dečanskih hrisovulja”. Natpisi i zapisi. 3: 45—52.
Korać, Vojislav (1976). Studenica hvostanska. Beograd: Institut za istoriju umetnosti.
Popović, Svetlana (2002). „The Serbian Episcopal sees in the thirteenth century” (PDF). Starinar. 51 (2001): 171—184.
Slijepčević, Đoko M. (1962). Istorija Srpske pravoslavne crkve. 1. Minhen: Iskra.
Tričković, Radmila (1980). „Srpska crkva sredinom XVII veka”. Glas SANU. 320 (2): 61—164.
Ćirković, Sima (1995). Srbi u srednjem veku. Beograd: Idea.
Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium.
Škrivanić, Gavro A. (1970). „Hvostno u srednjem veku”. Zbornik Filozofskog fakulteta. Beograd. 11 (1): 331—336.
Spoljašnje veze
Spomenici kulture u Srbiji - Manastir Bogorodica Hvostanska