Detalji predmeta

• Stanje Polovno

Georgi Nikolov Delčev (mkd. Ѓорѓи Николов Делчев, bug. Георги Николов Делчев; 4. februar 1872 — 4. maj 1903), poznatiji kao Goce Delčev (prema starijoj bugarskoj ortografiji Гоце Дѣлчевъ),[2] bio je makedonsko-bugarski revolucionar (komita),[b][v][g][d] koji je djelovao u Makedoniji i Jedrenskoj oblasti pod osmanskom vlašću na prelazu u 20. vijek.[14][15][16][17] Bio je najuticajniji vođa Unutrašnje makedonske revolucionarne organizacije (VMRO), tajnog revolucionarnog društva[7] koje je djelovalo na osmanskim teritorijama na Balkanu krajem 19. i početkom 20. vijeka.[18] Delčev je bio predstavnik organizacije u bugarskoj prijestonici Sofiji.[19] Kao takav, izabran je i za člana Vrhovnog makedonsko-jedrenskog komiteta (VMOK),[20][21] učestvujući u radu upravnog tijela.[22] Poginuo je u borbi sa osmanskim trupama uoči Ilindansko-preobraženjskog ustanka.

Rođen u bugarskoj porodici u Kukušu,[23][đ] tada u Solunskom vilajetu Osmanskom carstvu, u mladosti je bio inspirisan idealima ranijih bugarskih revolucionara kao što su Vasil Levski i Hristo Botev,[25] koji su zamislili stvaranje bugarske republike etničke i religijske ravnopravnosti, kao dijela zamišljene Balkanske federacije.[26] Delčev je završio srednju školu u Solunskoj bugarskoj muškoj gimnaziji i upisao se u Vojnu školu Njegovog kneževskog visočanstva u Sofiji, ali je odatle otpušten, samo mjesec dana prije diplomiranja, zbog ljevičarskih političkih ubjeđenja. Zatim se vratio u osmansku Makedoniju kao bugarski učitelj[27] i odmah postao aktivista novoosnovanog revolucionarnog pokreta 1894. godine.[28]

Iako je smatrao da je nasljednik bugarske revolucionarne tradicije,[29] Delčev je kao privrženi republikanac bio razočaran stvarnošću u postoslobodilačkoj bugarskoj monarhiji.[30] Kod njega, kao i kod mnogih makedonskih Bugara, porijeklom iz oblasti sa mješovitim stanovništvom,[31] ideja da se bude „Makedonac” dobija na značaju izvjesne starosjedelačke lojalnosti, koja je izgradila specifičan duh „mjesnog patriotizma”[32][33] i „multietničkog regionalizma”.[34][35] Zadržao je slogan koji je zagovarao Vilijam Gledston, „Makedonija Makedoncima”, koji je obuhvatao sve različite nacionalnosti koje naseljavaju ovu oblast.[36][e] Na taj način, njegov pogled je uključivao širok spektar tako različitih ideja kao što su bugarski patriotizam, makedonski regionalizam, antinacionalizam i rani socijalizam.[38] Kao rezultat toga, njegova politička agenda je postala uspostavljena kroz revoluciju autonomne makedonsko-jedrenske nadnacionalne države u okviru Osmanskog carstva,[ž] kao uvod u njeno uključenje u buduću Balkansku federaciju.[40] Iako je bio obrazovan u duhu bugarskog nacionalizma, revidirao je statut organizacije, prema kojem je do tada članstvo bilo ograničeno samo na Bugare.[41] Na ovaj način isticao je značaj saradnje svih etničkih grupa na navedenim teritorijama u cilju sticanja političke autonomije.[42]

Danas se Goce Delčev smatra nacionalnim junakom u Bugarskoj,[43] kao i u Sjevernoj Makedoniji, gdje se tvrdi da je bio jedan od osnivača makedonskog nacionalnog pokreta.[44] Makedonski istoričari insistiraju da je tadašnji istorijski mit o Delčevu imao toliko značaj da je važniji od svih istorijskih istraživanja i dokumenata[45] i stoga o njegovoj etničkoj identifikaciji[46] ne treba raspravljati.[47] Uprkos takvih kontroverznim[z][i] makedonskim istorijskim tumačenjima,[51][j] Delčev je imao jasan bugarski etnički identitet i svoje sunarodnike je smatrao Bugarima.