Detalji predmeta

• Stanje Polovno

Doprinos Veselina Čajkanovića izučavanju stare religije Srba, Sreten Petrović
NEnad Daković, Gutljaj kafe

Dela
Za života je objavio oko trista bibliografskih jedinica.[32]

Udžbenici:

Njegovi visoko vrednovani udžbenici latinskog jezika za gimnazije, zasnovani su na njegovom izuzetnom znanju jezika, erudiciji, pouzdanim estetskim merilima i adekvatnom osećaju za pedagogiju, postali su obrazac stručno i kompetentno urađenih udžbenika[26]:

„Izvod iz francuske gramatike” (1916)
„Latinska čitanka za šesti razred“ (1927)
„Latinska čitanka za sedmi razred gimnazije“ (1927)
„Latinska čitanka za osim razred gimnazije“ (1928)
„Latinska čitanka za šesti, sedmi i osmi razred” (1928)
„Pregled rimske književnosti“ (1928), gde govori o religijskom karakteru najstarije poezije[48]
„Pregled istorije grčke književnosti“, za potrebe univerzitetske nastave ostao u rukopisu
Prevodi:

Kao vrstan poznavalac starogrčkog i latinskog prevodio je dela Plutarha, Tacita, Vergilija, Svetonija, Livija, Freda i drugih. Prevodi su propraćeni sažetim komentarima, punim korisnih obaveštenja manje upućenim čitaocima.[4]

Herondine „Mimijambe”, prevod sa starogrčkog
Plautove komedije, prevodi s latinskog:
„Menehme” (1917)
„Trorogi šešir” (1918)
„Aulularija i Menehmi” (1918)
„Odabrane komedije” (1923)
Tacitovu „Germaniju” (1927) i brojne rimske pesnike.
„Život svetoga Save” (1939), od Ivana Tomka Mrnavića izdatog u Rimu 1630.[49]
Narodna književnost:

„Ženidba Maksima Crnojevića : srpska narodna pesma s komentarom” (1917), Biblioteka „Napred” u Bizerti
„Srpske narodne pesme I : pesme kosovske” (1918), Biblioteka „Napred” u Bizerti
„Srpske narodne pesme : pesme mitološke” (1918) Biblioteka „Napred” u Bizerti
„Stara srpska religija i mitologija : članci iz rečnika i zbirke poslovica Vuka Karadžića : I tekst” (1918) Biblioteka „Napred” u Bizerti
„Petnaest srpskih narodnih pesama” (1925),[50] antologija
„Srpske narodne pripovetke” (1927), zbornik koji je priređivao dve godine. Posvetio ga je Đorđu Polivki. Za zbornik je koristio 29 rukopisnih zbiraka iz Arhiva SKA, neobjavljene i većinom neproučene građe usmene književnosti, prikupljene u poslednjim decenijama 19. i prvim decenijama 20. veka, odabravši 212 pripovedaka od 1636, koje su vezane za mit i religiju. Podelio ih je na tri dela. Prvi deo čine priče o životinjama, bajke, novele, šaljive priče. Drugi deo čine skaske, legende, verovanja, primitivne priče, dok su ostale priče naknadno dodate. Mnoge pripovedaka iz ovog zbornika je upotrebio za svoje radove o religiji i mitologiji, i na taj način ih uveo u nauku.[51] Zbornik sadrži poseban deo pod naslovom „Napomene o zbirkama”, gde je svaku od upotrebljenih zbirki podrobno opisao, navodeći bibliografske beleške o sakupljačima, njihovim zanimanjima, mestu života i rada, godinu prispeća zbirke u Akademiju, ocenu o kvalitetima sakupljača, spiskom svih pripovedaka u svakoj od pregledanih zbirki s podrobnim sadržajem pripovedaka koje nije uvrstio u zbornik, spiskom kazivača, po imenu, godinama starosti, opštini i mestu. Poseban deo zbornika čine i Napomene o tekstu, opsežan studijski pristup odabranim pripovetkama, navodeći sve raspoložive do tada poznate izvore na varijante u domaćoj i stranoj literaturi.[52] Zbornikom je pokrio i prostor srpske usmene proze, koji je Vuku Karadžiću i njegovim sledbenicima ostao nepoznat, među njima prostor nekadašnje Vojne krajine (Kordun, Banija, Zapadna Slavonija), sa koje potiče više od trećina odabranih pripovedaka.[53]
„Antologija srpskih narodnih pripovedaka” (1929), sadrži 217 pripovedaka: 42 iz Vukove zbirke, 49 iz svog zbornika „Srpske narodne umotvorine”, a 126 iz drugih izvora (zbirka Vuka Vrčevića, Bosanska vila, Vila, Letopis Matice srpske), raspoređenih u sedam grupa: priče o životinjama i basne, bajke, pripovetke muške, pripovetke kratke (većinom šaljive), skaske, legende, verovanja.[54] Ova zbirka je u drugom izdanju objavljena pod naslovom „Čudotvorni prsten. Najlepše srpske narodne pripovetke” (2001)
„O postanku i razvoju srpske narodne epske poezije” (1959), u Zborniku Matice srpske za književnost i jezik. Pesme je prema sadržini i cilju podelio u tri grupe: pesme u slavu predaka (tužbalice i njima slične), pesme sa epskim motivima (takođe u slavu predaka, o smaku sveta, o nestanku junaka, o silasku u donji svet) i pesme sa pripovednim motivima (bajke, novele, skaske i legende u epskom stihu).[55]
Knjige o religiji:

„O Zenobijevoj zbirci poslovica i njenim izvorima” (1914)
„U Boga su vunene noge, a gvozdene ruke” (1914)
„O grčkim i rimskim izvorima Dositejevih basana” (1914), bavi se pitanjem odnosa grčih i rimskih pisaca i Dositeja Obradovića.
„Studije iz religije i folklora” (1924), studija koja predstavlja sintezu nakon tridesetogodišnjeg proučavanja mita i religije, sa preko 60 radova, koje je naznačio kao „prethodne”, odnosno one koji prethode velikim sintezama. U njima je rekonstruisao deo po deo starinske srpske vere, utvrđujući prvobitni vid i smisao raznih religijskih pojava, koje potiču i iz najdublje prošlosti, a koje su i nakon primanja hrišćanstva,[56] često nepromenjene zapamćene u narodnim umotvorinama i u običajima srpskog naroda do najnovijega doba.[57]
„Vergilije i njegovi savremenici” (1930) objavljena povodom 2.000 godina od Vergilijevog rođenja
„O srpskom vrhovnom bogu” (1941). Delo je primljeno na skupu Akademije filosofskih nauka 18. decembra 1939, a štampano godinu dana kasnije u okviru Posebnih izdanja SKA.[56] Izdanje je prošlo nezapaženo, usled izbijanja Drugog svetskog rata[15] Predstavlja sintezu, koja obuhvata „prethodne radove” (naročito kult predaka, Božić, slava i Sveti Sava), izvršena je rekonstrukcija atributa i funkcija srpskog vrhovnog boga Daboga[15] i prikazan je najvažniji događaj u sudaru paganstva i hrišćanstva poraz vrhovnog boga, koji je sa svojim velikim bogovima ustupio mesto hrišćanskom Bogu i njegovim svecima, čime je ostvaren glavni cilj hrišćanske crkve.[57] Međutim, on u narodnim predanjima nalazi ostatke stare vere.
„Mit i religija u Srba - izabrane studije” (1973)
„Rečnik narodnog verovanja o biljkama” (1985)
„Sabrana dela iz srpske religije i mitologije u pet knjiga” priredio Vojislav Đurić:
knjiga 1: „Studije iz srpske religije i folklora 1910 – 1924” (1994)
knjiga 2: „Studije iz srpske religije i folklora 1924 – 1942” (1994)
knjiga 3: „O vrhovnom bogu u staroj srpskoj religiji” (1994)
knjiga 4: „Rečnik srpskih narodnih verovanja o biljkama” (1994)
knjiga 5: „Stara srpska religija i mitologija” (1994), sistematski pregled celokupne stare vere ostao je nedovršen u rukopisu.[55]
Časopisi:

Sarađivao je sa mnogim časopisima i listovima „Srpski književni glasnik“, gde je objavio više članaka koji su uticali na popularizaciju i proširivanje znanja šire publike o antičkoj književnosti („O antičkim poslovicama”, „O tragičnom pesništvu i pozorištu kod Grka”, „O ženi u Grka i Rimljana”). Takođe je sarađivao u listovima „Godišnjica Nikole Čupića“, „Bosanska vila“, „Glas Srpske kraljevske akademije“, „Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor“, „Starinar“, „Južnoslovenski filolog“, „Nova iskra“, „Država“, „Bogoslovlje“, „Zabavnik“, „Politika“, „Pravda“.[4] Objavio je i više članaka u „Srpskom etnografskom etnografskom zborniku”. Veliki broj njegovih studija ostao je neobjavljen, iako su se već nalazile pripremljene za štampu.

Narodna enciklopedija:

Bio je saradnik u izradi Narodne enciklopedije, urednika Stanoja Stanojevića, gde je obradio teme iz istorije religije, neke u vidu rezimea ranije objavljenih radova i onih koje je tek nameravao da obradi[58]:

Knjiga I A—Z (1926): aždaja, ala, anđeo, baba, babine, babice, badnjak, Badnji dan i Božić, balvan, vampir, varica, vedogonja, veštica, vila, vračanje, vuk, gostoprimstvo, Dabog, div, dodole, Dukljan - (car) Duklijan, duša, đavo, Đurđevdan, žaba, žrtva, zapis, zmaj, zmija;
Knjiga II I—M (1927): kamen, kapa, kašika, kolač, koleda, koljivo, kosmogonija, kult mrtvih;
Knjiga III N—R (1928): „onaj” svet, pripovetke narodne;
Knjiga IV S—Ž (1929): slava (sveti, krsno ime), hramovi, česnica