Detalji predmeta

• Stanje Polovno

Аутор - корпоративно тело Seminar Sistem kvaliteta u građevinarstvu (1999 ; Beograd)
Наслов Zbornik predavanja / Seminar Sistem kvaliteta u građevinarstvu, 21. i 22. decembra 1999, Beograd ; [urednik Vojislav Božanić]
Хрптни наслов Sistem kvaliteta u građevinarstvu
Врста грађе зборник
Језик српски
Година 1999
Издавање и производња Beograd : Institut za ispitivanje materijala : Agencija Spiridonović, 1999 (Beograd : Megraf)
Физички опис 118 str. : ilustr. ; 24 cm
Други аутори - особа Božanić, Vojislav
ISBN 86-83197-05-0 (Ispravljen; Broš.)
86-83179-05-2 !
Напомене Hrpt. stv. nasl.: Sistem kvaliteta u građevinarstvu
Ćir.
Tiraž 300
Literatura uz svaki rad
Summaries
Предметне одреднице Građevinarstvo – sistem kvaliteta – zbornici
Sistem kvaliteta – građevinarstvo – zbornici
УДК 69:658.562](082)

Dr Goran Ćirović, dipl. građ. inž.
Slavka Lazić-Vojinović, dipl. građ. inž.
Sistem upravljanja kvalitetom u građevinarstvu
Sistem upravljanja kvalitetom – QMS (Quality Management System) predstavlja uređen
poslovni sistem, organizovan u svim njegovim delovima (od marketinga, preko projektovanja,
razvoja i proizvodnje, do ugrađivanja servisiranja, pa čak i uništavanja proizvoda nakon
upotrebnog perioda) i dokumentovan, tako da pruža uverenje za obezbeđenje zahtevanog
nivoa kvaliteta, odnosno ispunjenje svih zahteva kupca ili korisnika usluge. Prema iskustvima
razvijenih zemalja u kojima kompanije posluju sa uspostavljenim sistemom upravljanja
kvalitetom prema standardima serije ISO 9000 ustanovljene su mnoge prednosti u odnosu na
kompanije u kojima nije uspostavljen QMS. Uz sistem upravljanja kvalitetom povećava se
dobit, ostvaruje se bolja koordinacija (i unutar kompanije među zaposlenima i izvan
kompanije s partnerima i saradnicima), proces se lakše kontroliše i stiče se prednost na tržištu.
Sistem upravljanja kvalitetom, sam po sebi, ne poboljšava nivo kvaliteta već omogućuje
sistematičan pristup poslovanju, iz čega sledi viši nivo kvaliteta. Standardi serije ISO 9000
dopunjuju se odgovarajućim tehničkim standardima za proizvode i usluge, a zadovoljenje i
jednih i drugih daje kao rezultat zadovoljenje kupca, odnosno traženi nivo kvaliteta
proizvoda.
Istorijat
Građevinska delatnost je jedna od najstarijih ljudskih delatnosti, jer potiče iz vremena
nastanka čoveka. Po zadovoljenju potrebe za hranom, čovek je morao da obezbedi skrovište
ili utre put i premosti reku. Svi objekti iz vremena od pre nekoliko hiljada godina rađeni su po
osećaju, bez unapred utvrđenih pravila. Saznanja su prenošena „s kolena na koleno“ usmenim
putem, a učilo se na greškama.
Zahtevi za kvalitet nisu bili eksplicitno izraženi, a prvi pisani dokument u kojem se
postavljaju takvi zahtevi datira od pre više od 4000 godina. Vavilonski vladar Hamurabi (koji
je vladao od 2123. do 2081. godine pre Nove ere) sačinio je Kodeks u kojem se nalaze i
pravila za građenje objekata. Ta pravila su više pravnog, a ne tehničkog karaktera, i govore o
odgovornosti za izgrađene građevinske objekte. „Ako prilikom rušenja kuće dođe do uništenja
imovine vlasnika, graditelj je dužan da sve što je uništeno u potpunosti vlasniku nadoknadi.
Ako kuća nije bila dovoljno čvrsto građena, graditelj je dužan da je ponovo izgradi i to na
vlastiti trošak“.
Na našim prostorima građenje objekata vezuje se za početak Nove ere. To je mreža puteva s
mostovima u vreme Rimskog carstva. U srednjevekovnoj Srbiji se grade putevi i značajni
objekti koji predstavljaju našu kulturnu baštinu. Car Dušan (vladao od 1331-1355. godine) u
svom Zakoniku (Dušanov zakonik – Zakon blagovernoga cara Stefana) nekoliko članova
posvećuje građevinarstvu, koji se odnose na zaštitu putnika i robe i odgovornost stanovništva
okolnih naselja. „I gde se grad sruši, ili kula, da ga oprave građani toga grada i župa što je
toga grada“.
U našem zakonodavstvu pitanje kvaliteta postavlja Knjaz Miloš (1780-1860) koji u više
zakonskih akata navodi: „nastojavati da se po varošima i selima dobre i zdrave kuće grade, i
sve po jednom planu“ ili zahteva da se kazni inženjer čijom se greškom „zgrada kvariti
počela“. Godine 1890. formirano je Udruženje srpskih inženjera koje je pokrenulo Srpski
tehnički list. U tom listu, između ostalog, davane su preporuke za izgradnju zgrada osnovnih
škola s upoređenjem propisa o kvalitetu ovih zgrada sa propisima nekih evropskih zemalja.
Pojam kvaliteta ide zajedno s pojmom merenja; godine 1873. donet je u Srbiji prvi Zakon o
metarskim merama (izradio ga je matematičar i fizičar Dimitrije Nešić, 1836-1904), a 1879.
2
godine Srbija pristupa Metarskoj konvenciji (koja je potpisana od strane 16 zemalja 1875.
godine). Potpisivanje Metarske konvencije, odnosno ustanovljenje jedinstvenih mera, bilo je u
to vreme ukidanje tehničkih prepreka u trgovini među narodima različitih zemalja, kao što se
stotinak godina kasnije, uvođenjem standarda ISO 9000 u poslovne sisteme, uklanjaju
tehničke prepreke u razmeni roba na tržištu Evropske Unije.
Proizvod i kvalitet
Proizvod je ishod ili rezultat aktivnosti i procesa i može biti materijalne ili nematerijalne
prirode, ili njihova kombinacija. Savremena saznanja i naučna dostignuća omogućila su
proširenje pojma proizvoda, odnosno ustanovljenje različitih kategorija proizvoda. U
Međunarodnoj organizaciji za standardizaciju – ISO (International Organization for
Standardization) date su sledeće definicije za četiri osnovne generičke kategorije proizvoda:
• Hardver (hardware) – proizvod koji se sastoji od izrađenih delova i komponenti ili njihovih
sklopova;
• Softver (software) – proizvod koji se sastoji od pisanih ili drugačije zabeleženih
informacija, koncepata, ilustracija ili procedura;
• Procesni materijali – proizvodi ili poluproizvodi - čvrsti, tečni ili gasoviti, ili njihove
kombinacije, uključujući i pojedinačne materijale;
• Usluge - nematerijalni proizvodi koji su celoviti ili pretežni deo ponude. Mogu se
odnositi na planiranje, prodaju, transport, obuku ili uslugu materijalnog proizvoda.
Nesumnjivo je da skoro svi proizvodi sadrže neke ili sve ove elemente, ali se prema
dominantnom elementu svrstavaju u određenu kategoriju. Građevinski objekat je, prema ovoj
kategorizaciji, hardver s kombinacijom velikog broja svih elemenata. Proizvod se može
definisati s više atributa: količina, cena, rok isporuke, kvalitet, ... i svi su lako merljivi osim
kvaliteta.
Šta znači reč kvalitet? Reč potiče od qualis (latinski kakav) i qualitas (latinski svojstvo).
Prema tome, kvalitet je skup osobina kojima se neki predmet, rad ili pojava razlikuje od
drugih. Osobine kojima se odlikuje proizvod mogu biti: upotrebljivost, trajnost, bezbednost
pri upotrebi, mogućnost održavanja, estetski izgled itd., i sve su one subjektivnog karaktera,
pa je teško naći opštu meru da bi se iskazao stepen kvaliteta. Nivo traženih osobina ne može
biti isti za različite vrste proizvoda, jer postoje proizvodi koji se troše (hrana na primer) koji
ne zahtevaju „trajnost“, i proizvodi koji se koriste (npr. automobil) kod kojih je trajnost veoma
poželjna. Prema standardu JUS ISO 9000:2001 - Sistemi menadžmenta kvalitetom: Osnove i
rečnik, kvalitet je „nivo do kojeg skup svojstvenih karakteristika ispunjava zahteve“.
Delatnosti, kao ljudske aktivnosti čiji su rezultati kao ciljevi rada stvaranje proizvoda,
razvrstao je Tehnički komitet Organizacije ISO - Technical Committee TS / ISO 176 u
kategorije prema njihovim odlikama, odnosno vrstama. Pod pojmom proizvod podrazumevaju
se sve navedene vrste proizvoda i pružanja usluga. Prema ovoj kategorizaciji građevinarstvo
je uslužna delatnost sa stvaranjem materijalnog proizvoda kao dela usluge i spada u
industrijsko-ekonomski sektor, zajedno s telekomunikacijama, zdravstvom, turizmom,
bankarstvom itd. Sam objekat je proizvod, a gradnja objekata u svemu prema željama i
potrebama korisnika / investitora i zahtevima društva (zakoni, propisi) je pružanje usluge.
Kvalitet proizvoda u ovom slučaju je ostvareni kvalitet usluge, radi omogućavanja kvaliteta
življenja tokom korišćenja proizvoda (objekta).
Ugovorne strane u nekom poslu su definisane i prema standardu 9000:2000 Međunarodne
organizacije za standardizaciju - ISO (International Organization for Standardization). To su
korisnik (engleski: customer) i organizacija (organization). U građevinarstvu se
organizacijom smatra građevinsko preduzeće koje izvodi radove, ili projektantska firma, ili
firma za konsalting ili inženjering. Isporučilac (supplier) je preduzeće koje isporučuje
materijal ili opremu. Ukoliko organizacija ima svog podizvođača ili isporučioca, onda je
3
organizacija, praktično, korisnik u odnosu na podizvođača / isporučioca, a isporučilac je
organizacija. Ovaj standard definiše i jedan specifičan termin - zainteresovana strana
(interested party). To su pravna ili fizička lica koja imaju interes u uspehu projekta (vlasnici,
zaposleni, akcionari, itd, ...). U konkretnom slučaju, kada se radi o građevinskim projektima,
to mogu biti npr. banke - finansijske institucije ili drugi ulagači sredstava u projekte. Kada se
radi o građevinarstvu, prema dobro poznatim uslovima ugovaranja koje propisuje
Međunarodno društvo inženjera konsultanata - FIDIC (Fédération Internationale des
Ingénieurs-conseils), ugovarači su poslodavac (employer) i izvođač radova (contractor).
Neoficijelno, poslodavac se naziva investitor ili klijent (investor ili client). Investitor se
naziva i kupac.
Razvoj sistema upravljanja kvalitetom
Razvoj teorije o kvalitetu i zahteva za kvalitet, shodno definiciji kvaliteta da „zadovoljava
potrebe korisnika“ uslovljen je rastućim potrebama čoveka. Istorijski gledano sve do
industrijske revolucije, zaključno sa XVII vekom, u individualnoj proizvodnji nije postojala
funkcija kvaliteta. Zanatlija je sam proveravao i, eventualno, odbacivao neuspeli proizvod. S
industrijskom revolucijom javila se potreba za organizovanom kontrolom delova proizvoda,
čiji je cilj bio da isporučeni proizvod ne bude neispravan. Sve kontrole tog vremena svodile su
se na neka upoređivanja, a prvi programi za kontrolu k