Detalji predmeta

• Stanje Polovno

Наслов Slavonija '75 / [uredio Antun Lang ; tekstovi Petar Anić...[et al.] ; fotografije Milan Pavić...et al.]
Врста грађе књига
Језик хрватски
Година 1975
Издавање и производња Osijek : Privredna komora Slavonije i Baranje : Litokarton, 1975 (Osijek : Litokarton)
Физички опис 232 str. : fotogr. ; 30 cm
Други аутори - особа Lang, Antun
Anić, Petar
Pavić, Milan
Предметне одреднице Славонија – Фотомонографија
УДК 908.497.13 Славонија(084.1)
COBISS.SR-ID 161853703

Slavonija
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Idi na navigacijuIdi na pretragu
Slavonija
Croatia-Slavonia.png
Položaj današnje Slavonije u okviru Republike Hrvatske
Najveći gradovi Osijek, Slavonski Brod
Država Hrvatska Hrvatska
Administrativna jedinica Osječko-baranjska županija
Vukovarsko-sremska županija
Požeško-slavonska županija
Brodsko-posavska županija
Virovitičko-podravska županija
Bjelovarsko-bilogorska županija
Sisačko-moslavačka županija
Za druge upotrebe, pogledajte Slavonija (višeznačna odrednica).
Slavonija je istorijska i geografska oblast u današnjoj Hrvatskoj. Naziv oblasti potiče od opšteg latinskog naziva za zemlju Slovena (lat. Sclavonia). Prostorni opseg Slavonije se tokom istorije menjao u skladu sa geopoliičkim promenama na širem području između rečnih tokova Save i Drave. Prvobitni prostorni opseg Slavonije oblikovan je u vreme postojanja srednjovekovne Banovine Slavonije, iz koje se razvila novovekovna Kraljevina Slavonija. Tokom 18. veka, pojam Slavonije je postepeno sužen na današnju geografsku oblast, koja leži između donjih tokova Drave i Save. Ova oblast je poljoprivredno najrazvijeniji deo današnje Hrvatske.[1]


Sadržaj
1 Istorija
2 Privreda
3 Stanovništvo
3.1 Etnički sastav po županijama
3.2 Najveći gradovi
4 Vidi još
5 Reference
6 Literatura
7 Spoljašnje veze
Istorija

Položaj Banovine Slavonije u okviru Kraljevine Ugarske u 13. veku

Ostaci Hrvatske i Slavonije u vreme najvećeg turskog napredovanja (1593)

Položaj Osječke oblasti u okviru Kraljevine SHS (1922-1929)
Detaljnije: Panonski Sloveni, Posavska kneževina i Banovina Slavonija
Tokom istorije, pojam Slavonije se menjao, kako po prostranstvu koje je obuhvatao, tako i po svom geopoliičkom značenju. Nedugo nakon doseljavanja Slovena na područje južne Panonije (Panonija Savija i Panonija Sekunda), ove oblasti su potpale pod vrhovnu vlast Avara. Slovensko stanovništvo ovih oblasti pripadalo je skupini Panonskih Slovena. Tokom franačko-avarskih ratova krajem 8. i početkom 9. veka, na ovim prostorima je stvorena posebna slovenska država - Posavska kneževina, koja je priznavala vrhovnu vlast Franačkog carstva. Glavni grad ove slovenske kneževine je bio Sisak. Slovensko stanovništvo ove oblasti se na čelu sa svojim knezom Ljudevitom Posavskim pobunilo protiv franačke vlasti, ali ovaj ustanak je na kraju bio ugušen. Potom je u ovoj oblasti vladao knez Ratimir, a sredinom 9. veka čitavo područje je uključeno u sastav šire slovenske kneževine kojom su vladali Pribina i Kocelj.[2]

Krajem 9. veka, za vreme vladavine kneza Braslava, u ovu oblast su počeli da upadaju Mađari. Tokom čitavog 10. i 11. veka, šire područje između rečnih tokova Drave i Save bilo je poprište čestih sukoba između susednih država: Istočnofranačkog kraljevstva, Mađarske kneževine i Hrvatske kraljevine. Krajem 11. veka u ovoj oblasti je uspostavljena mađarska vlast, na čelu sa knezom Almošem, što je predstavljlo međukorak ka potpunom uključivanju čitavog područja u sastav Kraljevine Ugarske. U to vreme je osnovana i Zagrebačka biskupija, koja je obuhvatala čitavu oblast tadašnje Slavonije. U razdoblju od 13. do 15. veka, na ovom području je postojala posebna upravna oblast - Banovina Slavonija, koja je obuhvatala tri županije: Zagrebačku, Križevačku i Varaždinsku. Zemaljskim poslovima u ovoj ugarskoj pokrajini upravljali su slavonski ban i slavonski sabor. Krajem 15. veka, ugarski vladari su u svoju kraljevsku titulu uneli i pomen Slavonije, čime je ozvaničeno uzdizanje ove banovine na stepen kraljevine (lat. Regnum Sclavoniae).[3][4]

Kao južni ogranak Panonskih Slovena, stanovnici srednjovekovne Slavonije su tokom razdoblja uagrske vlasti uspeli da očuvaju svoju etničku posebnost, za razliku od severnog dela Panonskih Slovena, u prekodravskim oblastima, koji su tokom vremena najvećim delom mađarizovani, iako su se tragovi njihove plemenske i jezičke posebnosti očuvali u kulturnom i lingvističkom nasleđu stanovništva Panonske nizije.[5] Kao potomci južnog dela Panonskih Slovena, stanovnici srednjovekovne Slavonije, odnosno etnički Slavonci,[6] očuvali su svoju narodnu posebnost sve do ranog novovekovnog razdoblja,[7] kada su potpali pod udar hrvatizacije.

Tokom čitavog srednjovekovnog i ranog novovekovnog razdoblja, Slavonija se prema zapadu prostirala sve do reke Sutle,[8] a njen tadašnji zapadni deo se nazivao Gornja Slavonija (lat. Sclavonia superior), obuhvatajući prostor od Sutle do Ilove, dok se preostali deo od reke Ilove prema istoku nazivao Donja Slavonija (lat. Sclavonia inferior). Tek nakon Bečkog rata (1683-1699), pojam Slavonije je postepeno sužen na dotadašnju Donju Slavoniju, koja je sačuvala slavonsko oblasno ime, dok je nekadašnja Gornja Slavonija preimenovana u Severnu Hrvatsku.

Iako je Kraljevina Slavonija bila upravno povezana sa Kraljevinom Hrvatskom u liku zajedničkog bana (od 1476. godine) i zajedničkog sabora (od 1558. godine),[9] državno-pravni status Kaljevine Slavonije (lat. Regnum Sclavoniae) se očuvao sve do 1867. godine, kada je izvršeno njeno državno-pravno spajanje sa Kraljevinom Hrvatskom, čime je stvorena jedinstvena Kraljevina Hrvatska i Slavonija. Tokom austrougarskog razdoblja, na području slavonskih županija se razvilo regionalno slavonstvo, koje se ispoljavalo u vidu zalaganja za očuvanje zemaljske posebnosti Slavonije u odnosu na Hrvatsku.[10] Ova nastojanja su krajem 19. i početkom 20. veka pokušali da iskoriste ugarski državnici, među kojima se isticao Karolj Kuen-Hedervari, koji je kao hrvastko-slavonski ban (1883-1903) pružao otvorenu podršku svim pobornicima slavonstva.[11]

Nakon stvaranja Kraljevine SHS (1918), pojavila se zamisao o stvaranju posebne slavonske upravne oblasti, sa Osijekom kao glavnim gradom. Ova zamisao je sprovedena u sklopu preuređenja državne uprave, kada je Kraljevina SHS podeljena na upravne oblasti.[12] Tom prilikom je stvorena i posebna Osječka oblast, koja je obuhvatala čitavu savremenu Slavoniju. Osječka oblast je postojala do 1929. godine, kada je izvršeno novo preuređenje državne uprave. Tada je čitava Slavonija uključena u sastav novostvorene Savske banovine.

Tokom NOB-a (1941-1945), postojala je zamisao da se u okviru Hrvatske kao buduće federalne jedinice u novoj Jugoslaviji stvori i posebna autonomna jedinica Slavonija, te je stoga već tokom 1943. godine osnovan i posebni Oblasni narodnooslobodilački odbor Slavonije.[13] Međutim, ovo telo je ukinuto 1945. godine, nedugo po okončanju rata, pošto je zamisao o autonomiji Slavonije suzbijena od strane pobornika unitarnog uređenja novostvorene federalne jedinice, koja je nazvana Narodna Republika Hrvatska. Privremena obnova oblasne samouprave u Slavoniji izvršena je tokom 1949. godine, kada je stvorena nova Osječka oblast, poznata i kao Slavonska oblast,[14] Međutim, ova administrativna jedinica je bila kratkog veka, pošto je ukinuta već tokom 1951. godine.[15]

Nakon stvaranja nezavisne Republike Hrvatske (1991-1992), pojedini regionalni pokreti i stranke (Hrvatski demokratski sabor Slavonije i Baranje) su se u sklopu planova o regionalizaciji državne uprave zalagali za stvaranje Slavonije kao posebne jedinice sa svojim oblasnim saborom,[16] ali ove zamisli su odbačene, pošto je slavonsko autonomaštvo označeno kao opasno po očuvanje državnog jedinstva Hrvatske.

Privreda

Mapa današnje Slavonije i zapadnog Srema
Na poljoprivrednim površinama uzgajaju se većinom žitarice (pšenica i kukuruz), industrijsko bilje (šećerna repa, uljarice, krmno bilje i duvan), te u nešto manjoj mjeri voće (jabuke, kruške, šljive). U istočnom dijelu razvijeno je i vinogradarstvo. U stočarskoj proizvodnji prevladava govedarstvo i svinjogojstvo. Razvijeno je i ribarstvo.

Slavonske šume pružaju važan izvor drvne građe. Iskorištavanje šuma, koje je započelo još sredinom 19. vijeka, i danas je vrlo aktivno, ali zbog nerazvijenosti procesa obrade, ne predstavlja posebno profitabilnu industrijsku granu.

Stanovništvo

Geografska karta današnje Slavonije, sa Baranjom i zapadnim Sremom
Većinu današnjeg stanovništva Slavonije čine Hrvati, dok su Srbi najveća etnička manjina. Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, svega 133 stanovnika se izjasnilo kao etnički Slavonci.[17]

Etnički sastav po županijama
Podaci su iz popisa stanovništva od 2001. godine:

Virovitičko-podravska: 89,47% Hrvati, 7,08% Srbi, 0,27% Mađari, 0,25% Albanci, 0,10% Česi
Osječko-baranjska: 83,89% Hrvati, 8,73% Srbi, 2,96% Mađari, 0,65% Slovaci, 0,30% Romi, 0,29% Nemci, 0,26% Albanci, 0,15% Slovenci, 0,12% Bošnjaci, 0,11% Crnogorci
Požeško-slavonska: 88,68% Hrvati, 6,54% Srbi, 0,92% Italijani, 0,90% Česi, 0,26% Mađari, 0,17% Albanci, 0,14% Slovaci
Brodsko-posavska: 93,98% Hrvati, 3,02% Srbi, 0,33% Romi, 0,21% Bošnjaci, 0,18% Ukrajinci, 0,16% Albanci
Vukovarsko-sremska: 78,27% Hrvati, 15,45% Srbi, 1,00% Mađari, 0,88% Rusini, 0,65% Slovaci, 0,56% Bošnjaci, 0,24% Albanci, 0,23% Ukrajinci
Najveći gradovi
Osijek 114.616
Slavonski Brod 64.612
Vinkovci 35.912
Vukovar 31.670
Đakovo 30.092
Slavonska Požega 28.201
Virovitica 22.618
Našice 17.320
Županja 16.383
Nova Gradiška 15.833
Vidi još
Panonski Sloveni
Posavska kneževina
Ljudevit Posavski
Banovina Slavonija
Slavonski sabor
Etnički Slavonci
Kraljevina Slavonija
Slavonska vojna krajina
Kraljevina Hrvatska i Slavonija
Hrvatska i Slavonija (1918—1925)
Srbi u Slavoniji
Reference
Hrvatska enciklopedija: Slavonija
Gračanin 2008, str. 13—54.
Rokai 2002.
Heka 2008, str. 152—173.
Richards 2003.
Heka 2013, str. 1271.
Fine 2005.
Szoldos 1998, str. 287-296.
Pálffy 2005, str. 47-61.
Iveljić 198